Tìm hiểu về cửa bức bàn ở nhà gỗ Bắc Bộ

Cửa bức bàn về công năng nó cũng giống với tất cả các loại của hiện nay là dùng để che chắn và bảo vệ ngôi nhà khỏi những tác động bên ngoài. Đảm bảo an toàn cho ngôi nhà và đồ vật bên trong khỏi những kẻ xấu có ý định xâm nhập. Ngoài ra cửa còn ảnh hưởng bởi những yếu tố về tâm linh và tín ngưỡng của người Việt cổ. Về vị trí lắp cửa bức bàn thì nó nằm ở hàng cột thứ hai (cột quân) từ sân vào và cửa được lắp ở giữa hai cột của một gian nhà gỗ. Cửa bức bàn được thường được thiết kế 2,4,6 cánh ghép với nhau bằng cối quay, có thể tháo rời từng cánh khi cần sửa chữa hay di chuyển.

Cửa bức bàn có hai loại chính là cửa ghép và cửa thượng song hạ bản.

Cửa ghép tạo ra sự kín đáo hơn và các cánh cửa cũng có kích thước nhỏ hơn, cửa ghép được sử dụng nhiều ở nhà dân với kích thước và quy mô nhỏ.

Cửa thượng song hạ bản được sử dụng nhiều ở Đình – Chùa – Nhà Thờ Họ. Mẫu của thượng song hạ bản được làm thoáng phần trên và các họa tiết chạm khắc cầu kỳ hơn, kích thước của cửa thường lớn hơn so với cửa ghép.

Điểm chung của hai loại cửa đó là thiết kế đều được chia làm 5 phần gồm 3 phần lá cổ (lá nhỏ) và 2 phần lá pano (lá lớn), các lá pano thì có thể để trơn hay chạm khắc họa tiết.

Các mẫu họa tiết thường được chạm khắc trên cửa bức bàn

Có rất nhiều mẫu hoạ tiết trên cửa bức bàn được tìm thấy ở những công trình nhà gỗ cổ còn lại đến ngày nay, cùng với những tư liệu do các nhà sử học nghiên cứu đã cho chúng ta biết có một số mẫu họa tiết phổ biến như: Nhóm tứ quý gồm (Tùng – Trúc – Cúc – Mai) , (Đào – Lê – Thủ – Lưu). nhóm tứ linh (Long – Lân – Quy – Phụng), ngoài ra có các hình ảnh về cuộc sống sinh hoạt hằng ngày của người xưa và các họa tiết chiện, họa tiết hoa sen.

Ngày nay nhờ sự tiến bộ với những máy móc hiện đại giúp người thợ làm nhà gỗ có thể chạm khắc những mẫu cửa bức bàn có độ chi tiết hơn, nhưng với những người yêu sự mộc mạc và chân quý tay nghề của những người thợ thì họ vẫn thích những mẫu cửa được chạm khắc thủ công từ sự lành nghề và thẩm mỹ của người thợ. Chính vì vậy mà giá trị của những người thợ làm nhà gỗ không bị mai một đi mà còn giúp cho ra những sản phẩm có chất lượng tốt hơn nhờ sự trợ giúp từ máy móc.